कमळगड किल्ला: साहसप्रेमींसाठी एक अद्भुत ठिकाण

किल्ले रायरेश्वर रोहिडा कमळगड आणि केंजळगड करण्याचा मी गेल्या वर्षभरापासून प्रयत्न करत होतो.

बरेचदा असे झाले की मुसळधार पाऊस पडत होता. त्यामुळे योजना रद्द केली. कधी कधी कार्यक्रमात सहभागी व्हायला कोणी तयार नव्हते. जरी हा लांबचा प्रवास होता आणि एकट्यामध्ये रूपांतरित करणे धोकादायक, वेळ घेणारे आणि महाग असेल.

त्यामुळे यावेळी अंतिम योजना पूर्ण झाली. महाराजांनी या भूमीवर शपथ घेतली आहे म्हणून ती जागाही हवीशी वाटते.

कार्य पूर्ण करण्यासाठी महाराजांचा आशीर्वाद आवश्यक आहे.

25 ऑक्टोबर 2024 शुक्रवारी रात्री 9:30 वाजता, तणावपूर्ण दिवसानंतर (परीक्षेच्या ड्युटीचा लोड RJ कॉलेज घाटकोपर आणि CHM कॉलेज ड्युटी + ऑनलाइन लेक्चर, यापेक्षा मला सतत खोकल्यामुळे बरे वाटत नव्हते) पण हार मानली नाही. . तर माझी बॅकपॅक आणि आवश्यक सर्व साहित्य तयार करा. सहलीसाठी वाहन तयार ठेवा.

आम्ही (#निलेशतेली आणि #सुहास वराडकर). #राजेश लोखंडे पुण्यातून जॉईन होणार होते, त्यासाठी वाकड येथे आधीच बैठक ठरली होती.

त्या रात्री आम्ही आमची वाट बदलापूर-कर्जत मार्गाने सुरू केली आणि मग कर्जत खोपोली मार्गाने. प्रचंड गर्दीचा जुना महामार्ग एक्सप्रेस हायवे म्हणून घेतला.  मग सोमाठाणे मार्गे शॉर्टकट पाहिजे पण मार्ग विसरला. मग राजेशला कॉल केला त्याने त्याचे लोकेशन शेअर केले जे आमच्या ठिकाणापासून सुमारे 40km लांब होते.

मात्र राजेश लोखंडे यांचा मार्ग चुकला. वास्तविक, त्याने एक कॅब बुक केली आणि नर्हे फाटा येथे घटनास्थळापासून सुमारे 25 किमी लांब आम्हाला भूमकर चौक हे ठिकाण सांगितले. मग खेड शिवापूर जवळ चहाचा ब्रेक घेतला. आधीच सांगितल्याप्रमाणे, मी खूप थकलो होतो म्हणून खंबाटकी घाटापूर्वी (०४:००) एक तास झोप घेतली. मग 05:00 च्या सुमारास जरा फ्रेश होऊन प्रवास चालू ठेवत 5:30 च्या सुमारास वाई पेट्रोल पंपावर पोहोचलो. आम्हा सर्वांना फ्रेश होण्यासाठी वॉशरूम मिळाले (टॉयलेट1 आणि 2).

वासोळे मार्गे तुपेवाडीला जाण्याचा प्रवास सुरू ठेवला. वाटेत सुंदर सूर्योदय आणि धोम धरणाचे दृश्य पाहिले.

त्यानंतर कमलगड पायथ्याचे गाव वासोळे येथे पोहोचलो.

वाईच्या पश्चिमेला साधारण दहा मैलांवर कमलगड किल्ला आहे. तो खडकाळ प्रदेशाने वेढलेला आहे, जो पायदळी तुडवणे आव्हानात्मक आहे. हा किल्ला अतिशय विलक्षण पद्धतीने बांधला गेला आहे, त्याच्या आजूबाजूला कोणत्याही संरक्षक भिंती बांधलेल्या नाहीत कारण आजूबाजूला धोकादायक तीक्ष्ण खडक पुरेसे संरक्षण देतात ‘कमळ’ म्हणजे कमळाचे फूल ‘गड’ म्हणजे किल्ला. किल्ल्याचा आकार कमळाच्या फुलासारखा आहे. गडाचे दोन टप्पे आहेत. प्रथम पठार आहे, म्हणजे उघडलेल्या पाकळ्यांसारखी ‘माची’ नंतर दुसरी, पठाराच्या मध्यभागी खडकाची रचना आहे, म्हणजे कमळाच्या जवळच्या पाकळ्यांसारखी ‘बालेकिल्ला’. ते कमळाच्या बुरुजाचे स्वरूप देते म्हणून त्याचे नाव कमळाच्या नावावरून म्हणजेच ‘कमळगड’ असे पडले.

 मग आम्ही पायथ्याशी नाश्ता करू पाहत होतो पण तिथे तशी सोय नव्हती. म्हणून माझा कॅम्पिंग स्टोव्ह उघडला आणि सर्वांसाठी नाश्ता आणि कॉफी तयार केली. तसेच वॉटर बँक रिचार्ज करण्यासाठी गावात नळाला पाणी मिळण्याचे भाग्य आम्हाला लाभले. आम्ही सर्व सामान आंघोळ करून सकाळी ८ च्या सुमारास ट्रेकला सुरुवात केली. सुरवातीला शरीर खूप जड वाटत होते कारण वातावरण थंड होते आणि मला बरे वाटत नव्हते. इतरांनी हार मानायला सांगितले पण मी नाही.

प्रथम तुपेवाडी ते श्री गोरक्षनाथ मंदिर. आम्ही वाहन पार्किंगसाठी जागा शोधत होतो.  शेवटी ट्रेकची दिशा दाखवणारी बोर्ड जवळ (पार्किंग प्लेस जवळ) एक जागा सापडली. मग हळू हळू माझी पावले गडाकडे वळत होती. यास जवळजवळ 90 मिनिटे ते 120 मिनिटे लागतात. पोहोचण्यासाठी मार्ग शोधण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे त्या झाडापर्यंत पोहोचण्यासाठी विद्युत खांबाचा पाठलाग करणे. ही सततची दरवाढ आहे. पाणी प्यायला ठेवा आणि डिहायड्रेशन टाळा. शेवटी सकाळी 10:00 वाजता आम्ही गोरक्षनाथ मंदिरात पोहोचलो.

त्या ठिकाणाहून आपल्याला केंजळगड किल्ला स्पष्ट दिसतो. वर जाताना आपण धनगर वस्तीवर जेवण मागवायला विसरतो. अगदी घनदाट जंगल पार करून पंधरा मिनिटात आम्ही बाले किल्ल्यावर पोहोचलो. हे विस्तीर्ण पठार आहे. याला गडाची ‘माची’ म्हणता येईल पण तटबंदी सापडली नाही. घनदाट जंगलानंतर तुम्ही काही घरे आणि शेतांसह मोकळ्या जागेत पोहोचाल. घराच्या बाजूला जा..

मंदिरात येईपर्यंत आणि नंतर पठार (धनगर पाडा)

बालेकिल्लाचे प्रवेशद्वार बाजूच्या भिंतींना आधार देऊन पाच फूट उंच आहे. तिथून आम्हाला घनदाट जंगल आणि कृष्णा आणि वाल्की नद्यांनी आच्छादलेल्या कमलगड किल्ल्याचे सुंदर दृश्य होते. तिथून म्हातारीचे दात किल्ल्याचा भाग अप्रतिम दिसत होता. सर्व बाजूचे दृश्य पाहिल्यानंतर आम्ही गेरुची विहीर येथे आलो आणि एक एक करत त्या विहिरीत शिरलो. वरच्या बाजूला फक्त एक छिद्र आहे जे खडकात बुडलेल्या विहिरीचे अवशेष आहे. वीस ते पंचवीस फूट खोल खड्डा आहे. नैसर्गिक खडकाने तयार झालेल्या विहिरीच्या बाजूंनी भारतात ब्रिटीश सरकारच्या काळात गुन्हेगारांना ठेवलेल्या विहिरी होत्या, पण खात्री नाही कारण पावसाळ्यात ती विहीर पाण्याने भरलेली असते आणि जेव्हा आपण खाली उतरतो. शेवटी विहिरीत भरपूर ओलावा होता. तथापि, यापैकी एकही रिसेस आज ओळखता येत नाही. काही अहवाल असे सूचित करतात की हे ‘भोक’ लाल दगड (गेरू) साठी एक उत्खनन असू शकते जे या प्रदेशात भरपूर आहे. ती विहीर त्या काळातील बांधकामाचे सुंदर उदाहरण आहे; आम्हाला तिथेही काही छान क्लिक मिळाले आणि खाली उतरायला सुरुवात केली.

धनगर वस्ती येथे मोकळ्या आकाशाखाली, झाडांच्या सावलीत नाचणी भाकरी, बेसन, तांदूळ आणि ताक हे छान जेवण होते. अशा व्यवस्थेबद्दल ग्रामस्थांचे आभार आणि जेवण आमच्यासाठी अविश्वसनीय होते

ते सर्व खाल्ल्यानंतर आम्ही त्यांना पैसे दिले.

शेवटी 12:30 ला आम्ही गोरक्षनाथ मंदिरापासून गड उतरण्यास सुरुवात केली.

एका वेळी आम्ही रस्ता गमावला आणि मी एका ठिकाणी एकटाच होतो पण आधीच मार्गाचा मागोवा घेत होतो त्यामुळे प्रत्यक्ष मार्गावर जाण्यासाठी मार्ग काढला.

त्याच नळावर आम्ही पुन्हा एकदा अर्धी आंघोळ करून फ्रेश झालो..

पुन्हा एकदा कमळगडाच्या पायथ्याशी पोहोचलो आणि केंजळगडाच्या दिशेने प्रवास सुरू केला